Ειδικά Ιατρεία

Ιατρικές εξετάσεις: Οι προληπτικές εξετάσεις που θα πρέπει ο καθένας να πραγματοποιεί σε κάθε φάση της ζωής του, υπό την καθοδήγηση του οικογενειακού του γιατρού, είναι αιματολογικές, απεικονιστικές, ενδοσκοπικές αλλά και επεμβατικές σε κάποιες περιπτώσεις.

Η πρόληψη χωρίζεται σε πρωτογενή και δευτερογενή. Οι εξετάσεις που θα πρέπει να κάνουμε ως μέρος της πρωτογενούς πρόληψης προκύπτουν από την ηλικία μας, το φύλο μας και το οικογενειακό μας ιστορικό. Η δευτερογενής πρόληψη αφορά στην παρακολούθηση μίας ήδη διαγνωσμένης κατάστασης υγείας με σκοπό να ανιχνευτεί έγκαιρα κάποια επιδείνωση ή υποτροπή της, εμπλέκει δηλαδή και το ατομικό ιστορικό του ασθενούς. Ένα αρκετά συνηθισμένο παράδειγμα είναι ότι ο πρώτος υπέρηχος θυρεοειδούς γίνεται στο πλαίσιο πρωτογενούς πρόληψης όταν μας το υποδείξει ο γιατρός μας, ενώ εφόσον εντοπιστεί ένας όζος στον αδένα οι μετέπειτα υπέρηχοι θυρεοειδούς σε συχνότητα που και πάλι θα υποδείξει ο θεράπων ιατρός ανήκουν πλέον στην δευτερογενή πρόληψη αφού πλέον παρακολουθούμε εάν ο όζος αλλάξει μέγεθος ή υπερηχογραφικούς χαρακτήρες με σκοπό να παρέμβουμε ανάλογα όπως με παρακέντηση FNA ή περαιτέρω απεικονιστικές εξετάσεις όπως ελαστογραφία ή σπινθηρογράφημα. Υπάρχει βέβαια και η τριτογενής πρόληψη που συχνά ταυτίζεται με τη θεραπεία μίας κατάστασης και των επιπλοκών της, στην παραπάνω περίπτωση θα ήταν για παράδειγμα η χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδούς αδένα εφόσον προκύψει κακοήθεια του όζου από τους ελέγχους της πρωτογενούς ή της δευτερογενούς πρόληψης.

Για να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς το οικογενειακό ιστορικό επηρεάζει την πρωτογενή πρόληψη, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η διενέργεια της πρώτης προληπτικής κολονοσκόπησης. Ένας άνθρωπος θα πρέπει να υποβάλλεται στην πρώτη προληπτική κολονοσκόπηση γύρω στην ηλικία των 45-50 ετών σύμφωνα με τις παγκόσμιες κατευθυντήριες οδηγίες αλλά στην περίπτωση που για παράδειγμα ο πατέρας του είχε νοσήσει με καρκίνο του παχέος εντέρου στην ηλικία των 50 ετών, τότε θα πρέπει να ξεκινήσει αρκετά νωρίτερα, γύρω στην ηλικία των 40 ετών. Αντίστοιχο παράδειγμα αποτελεί η διενέργεια της πρώτης προληπτικής μαστογραφίας η οποία ενώ θα πρέπει να γίνεται γύρω στην ηλικία των 38 ετών της γυναίκας, εάν υπάρχει θετικό ιστορικό για παράδειγμα στη μητέρα της, τότε θα πρέπει να γίνεται αρκετά χρόνια νωρίτερα. Αυτονόητο είναι ότι εάν προκύψει κάποιο εύρημα στους παραπάνω ελέγχους της πρωτογενούς πρόληψης όπως πολύποδες στο έντερο ή μορφώματα στο μαστό, τότε η τακτική παρακολούθηση σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού είναι κομμάτι της δευτερογενούς και ενδεχομένως και της τριτογενούς πρόληψης.

Εμβολιασμοί: Οι εμβολιασμοί είναι βασικό κομμάτι της πρωτογενούς πρόληψης και η αναγκαιότητα για συγκεκριμένα εμβόλια προκύπτει σε κάθε περίπτωση από την ηλικία, το φύλο, το ατομικό ιστορικό του ασθενούς δηλαδή τις συννοσηρότητες του που επηρεάζουν την ευπάθεια του αλλά και τις επιδημίες και πανδημίες που προκύπτουν ανά τον κόσμο σε διάφορες χρονικές περιόδους. Παραδείγματα χαρακτηριστικά αποτελούν τα εμβόλια της παιδικής ηλικίας αλλά και των ενηλίκων για την επαναληπτική δόση ανά δεκαετία του τετάνου , εμβόλια για τη γρίπη, για τον πνευμονόκοκκο, για τον έρπητα ζωστήρα, για τον Sars Cov2 λόγω της πανδημίας Covid 19, αλλά και εμβόλια ενηλίκων σε περιπτώσεις μεγάλων εξάρσεων παιδικών νοσημάτων που πλήττουν και τον ενήλικο πληθυσμό όπως έγινε πριν λίγα χρόνια με την ιλαρά .

Τρόπος ζωής: Ένα ιδιαίτερα αισιόδοξο μήνυμα είναι ότι ο συνολικά υγιεινός τρόπος ζωής μπορεί να αποτελέσει κομμάτι πρωτογενούς, δευτερογενούς αλλά ακόμα και τριτογενούς πρόληψης. Η μεσογειακή διατροφή, η αερόβια άσκηση αλλά και η μυϊκή ενδυνάμωση με ασκήσεις τύπου pilates, ο επαρκής και ποιοτικός ύπνος, η αποφυγή επιβλαβών συνηθειών όπως είναι το κάπνισμα και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αλλά και η διαχείριση του stress και η αποφυγή τοξικών διαπροσωπικών σχέσεων καθώς και η ενδυνάμωση του νοητικού υπόβαθρου με συνεχή νοητική δραστηριότητα είναι όλα κομμάτια της διαδρομής μας προς μία καλύτερης ποιότητας ζωή. Το ιδανικό σενάριο είναι να έχουμε καταφέρει να τα υιοθετήσουμε όλα τα παραπάνω ως τρόπο ζωής ήδη από νεαρές ηλικίες και εκεί μιλάμε για τον τρόπο ζωής ως πρωτογενή πρόληψη. Ακόμα και αν δεν τα έχουμε όμως καταφέρει και τελικά προκύψουν κάποια προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, δεν είναι αργά για να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας ώστε να επιβραδύνουμε την εξέλιξη των νοσημάτων αυτών ή και να τα αναστρέψουμε και στην περίπτωση αυτή μιλάμε βέβαια για τον τρόπο ζωής ως δευτερογενή πρόληψη. Ακόμα όμως σε κάποιες περιπτώσεις ο τρόπος ζωής γίνεται τριτογενής πρόληψη δηλαδή μέρος της θεραπείας της νοσηρής κατάστασης που πλήττει τον ασθενή μας. Ένα αρκετά προφανές παράδειγμα αποτελεί ο προδιαβήτης και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, καθώς η μεσογειακή διατροφή και η άσκηση αποτελούν όπλο πολύτιμο στην φαρέτρα μας ώστε να μην εκδηλώσει κάποιος προδιαβήτη ή διαβήτη 2 ακόμα και όταν όμως εκδηλωθεί, με τις σωστές υγεινοδιαιτητικές παρεμβάσεις μπορούμε να επιβραδύνουμε την εξέλιξη από προδιαβήτη σε διαβήτη αλλά και να αναστρέψουμε και τον προδιαβήτη αλλά και αν τελικά φτάσουμε στη διάγνωση διαβήτη τύπου 2, ο υγειινός τρόπος ζωής μαζί με τη φαρμακευτική αγωγή θα θωρακίσουν τον ασθενή μας προς την επιβράδυνση της νόσου και των μακροαγγειακών και μικροαγγειακών επιπλοκών της δηλαδή γίνεται μέρος της θεραπείας του και άρα της τριτογενούς πρόληψης. Υπάρχουν όμως άπειρα καθημερινά αντίστοιχα παραδείγματα όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι, όπως αρκετές έγκυρες και αξιόπιστες μελέτες έχουν δείξει, η εκμάθηση μίας ξένης γλώσσας στην ηλικία των 50 ετών μπορεί να ενδυναμώσει το νοητικό μας υπόβαθρο θωρακίζοντας μας απέναντι στην άνοια ή ακόμα και ότι η υγιής κοινωνική ζωή με αληθινές σχέσεις με ανθρώπους και ζώα μπορούν να μας ενδυναμώσουν ψυχικά ενισχύοντας την ψυχική μας ανθεκτικότητα απέναντι στα ψυχοπιεστικά γεγονότα της ζωής και συνεπώς απέναντι στην εκδήλωση ψυχικών διαταραχών.

Συνοψίζοντας, με συνοδοιπόρους τον οικογενειακό μας γιατρό και τους εξειδικευμένους ιατρούς λοιπών ειδικοτήτων δηλαδή με όλα τα μέλη του ιατρικού κόσμου που ο καθένας μας αρχικά θα επιλέξει και στη συνέχεια θα εμπιστευτεί, μπορούμε με απλά μέσα πρόληψης να θωρακίσουμε και να προστατέψουμε την σωματική και ψυχική μας υγεία ακόμα και σε μία εποχή που η νοσηρότητα φαντάζει αναπόφευκτη.